viernes, 7 de octubre de 2016

QUECHUA TURISTICO

Verbos en Quechua


CASTELLANO
QUECHUA
QUECHUA
CASTELLANO
abrazar, empollar
uqllay
achikyay
amanecer
abrir
kichay
akuy
chacchar coca
aburrir
amiy
allay
escarbar
acabar
tukuy
allichakuy
arreglarse
acercarse
asuykuy
allichay
arreglar
adelantar
ñawpay
alliyachiy, hampiy
curar
adormecer
susunkay
allwiy
urdir
agarrar
hapiy
amiy
aburrir
agarrarse
kumuy
apachiy
hacer llevar
agujerear
uchkuy
apamuy
traer
alcanzar
aypay
apay
llevar
alegrarse
kusikuy
aqtuy
arrojar de la boca
alumbrar
kanchiy
arwikuy
enroscarse
amanecer
achikyay
asiy
reír
amarrar
watay
aspiy
aporcar
amputar
wituy
astay
trasladar
antojarse
munapakuy
asuykuy
acercarse
anudar
kipuy
atiy
poder
apagar con agua
tasnuy
awqanakuy
pelear
aparecer
rikuriy
aypay
alcanzar
aplaudir
taqllay
aysay
arrastrar
aporcar
aspiy
aywiy
lavar (no absorv.)
apretar
matiy
challay
rociar
apretar con la mano
hapiy
chapuy
mezclar, amasar
apretujarse
ñitinakuy
chaqchuy
rociar con agua 
apurar
utqay
chaqruy
mezclar
arar
yapuy
chaskiy
recibir
arder, quemar
rupay. rawray
chaway
ordeñar
arrancar
sikiy
chayachiy
hacer llegar
arrastrar
aysay
chillpiy
astillar, hacer tiras
arrear
qatiy
chimlliy
pestañar
arreglar
allichay
chimpay
pasar de orilla
arreglarse
allichakuy
chinkay
perderse
arrimar
qimiy
chiqichiy
dispersar
arrodillarse
qunquriy
chiqniy
odiar
arrojar
wikapay
chirichiy
enfriar
arrojar de la boca
aqtuy
chitqay
rajar, fraccionar
arrugar
sipuy
chulluchiy
remojar
asar en brasa
kusay
chumpikuy
fajarse
ascender
siqay
chunqay
succionar
astillar, hacer tiras
chillpiy
churakuy
ponerse
asustarse
manchakuy
churay
poner
atajar
harkay
chutiy
desollar
atizar el fuego
waykuy
hachiy
estornudar
atorarse
iqipay
hallmay
remover la tierra
aumentar, agregar
yapay
hamuy
venir
aumentar, reproducir
miray
hapiy
agarrar
avergonzarse
pinqakuy
hapiy
apretar con la mano
averiguar, visitar
watukuy
harkay
atajar
avisar
willay
hatariy
levantarse
ayudar
yanapay
haytay
patear
ayudarse
yanapakuy
hichay
vaciar, echar
ayunar
sasiy
humpiy
sudar
bailar
tusuy
huntay, winay
llenar
bajar
uraykuy
huñunakuy
juntarse
barrer
pichay
huñuy
unir, recoger
beber
upyay
iñichiy
hacer creer
besar
muchay
iqipay
atorarse
botar, arrojar
wischuy, qarquy
ismuchiy
hacer podrir
buscar
maskay
ismuy
podrir
caer
wichiy, urmay
ispay
orinar
calentar
quñichiy
kachariy
soltar
calentarse
quñikuy
kachay
mandar, ordenar
callar
upallay
kamiy
insultar
cantar
takiy
kanchiy
alumbrar
cargar a la espalda
qipiy
kaniy
morder
cebar, engordar
wirayachiy
katkatay
temblar
cernir
suysuy
kawsariy
resucitar
cerrar
wichqay
kichay
abrir
chacchar coca
akuy
kipuy
anudar
chupar
suquy
kiriy
herir
cocinar
yanuy, waykuy
kirpay
tapar la olla
colgar
warkuy
kuchpay
revolcar
comer
mikuy
kuchuy, quruy, rutuy
cortar
competir
llallinakuy, atipanakuy
kumuy
agarrarse
conocer
riqsiy
kusay
asar en brasa
consentir, aceptar
uyay
kusichiy
hacer alegrar
consultarse
rimanakuy
kusikuy
alegrarse
contar, contable
yupay
kutay, ñutuy
moler
cornear
waqray
kutichiy
devolver
cortar
kuchuy, quruy, rutuy
kutimuy
regresar de
crecer
wiñay
kutipakuy
replicar
criar
uyway
kutipay
rehacer
culpar
tumpay
kutiy
regresar a
curar
alliyachiy, hampiy
kutiy
volver
dar
quy
kutuy
roer
dar de comer
mikuchiy
kuyay
querer
dar fruto
ruruy
kuyuchiy
mover
dar papirotes
tinkay
llallinakuy, atipanakuy
competir
dar puñetes
saqmay
llamkay
trabajar
dar vuelta
muyuy
llampuchay
suavizar
decir
niy
llaqllay
labrar la madera
degollar
nakay
llaqway
lamer
delirar
muspay
llikiy
romper
desatar
paskay
lluchkay, mitkay
tropezar
descansar
samay
llullakuy
mentir
desear
munay
llunkuy
lamer el plato
desfallecer
pisipay
lluqsiy
salir
deshojar el maíz
tipiy
machay
embriagarse
desmenuzar
tisay
malliy
probar
desmoronar
taqmay
manchachiy
hacer asustar
desollar
chutiy
manchakuy
asustarse
desperdiciar
usuy
mañakuy
pedir
despertar
rikchay
mañay
pedir
devolver
kutichiy
marqay
tener en los brazos
dispersar
chiqichiy
maskay
buscar
dormir
puñuy
mastay
extender
embriagarse
machay
matiy
apretar
empujar
tanqay
michiy
pastar
empujarse
tanqanakuy
mikuchiy
dar de comer
encender
rupachiy
mikuy
comer
encender, prender
ratachiy
millpuy
tragar
encontrar
tariy
miray
aumentar, reproducir
encontrarse
tinkuy, tupay
miskichiy
endulzar
endulzar
miskichiy
muchay
besar
enfermar
unquy
munapakuy
antojarse
enflaquecer
tulluyay
munay
desear
enfriar
chirichiy
muskiy
oler
engendrar
yumay
muspay
delirar
engordar
wirayay
muyuy
dar vuelta
engrasar
wirachay
nakay
degollar
enroscarse
arwikuy
niy
decir
ensangrentar
yawarchay
ñakay
maldecir
enseñar
yachachiy
ñaqchakuy
peinarse
entrar
yaykuy
ñaqchay
peinar
envolver
pintuy
ñawpay
adelantar
equivocarse
pantay
ñitinakuy
apretujarse
escarbar
allay
ñitiy
presionar
escarmentar
wanay
ñuñuy
mamar
esconder
pakay
pakakuy
esconderse
esconderse
pakakuy
pakay
esconder
escribir
qillqay
pakiy
quebrar
esperar
suyay
pantay
equivocarse
esputar, escupir
tuqay
paskay
desatar
estornudar
hachiy
pichay
barrer
expulsar
qarquy
pinqakuy
avergonzarse
extender
mastay
pintuy
envolver
fajarse
chumpikuy
pirqay
levantar la pared
fatigarse
pisipay
pisipay
desfallecer
florecer
sisay
pisipay
fatigarse
flotar
tuytuy
puchkay
hilar
golpear
takay
puchuy
sobrar
gotear
sutuy
pukllay
jugar
gritar
qapariy
punkiy
hinchar
guardar
waqaychay
puñuchiy
hacer dormir
hacer
ruray, ruway
puñuy
dormir
hacer acto sexual
yuquy, satiy
puquy
madurar
hacer alegrar
kusichiy
qapariy
gritar
hacer asustar
manchachiy
qaquy
refregar
hacer creer
iñichiy
qarpay, parquy
regar
hacer descansar
samachiy
qarquy
expulsar
hacer dormir
puñuchiy
qatay
techar
hacer hueco
tuquy
qatiy
arrear
hacer llamar
qayachiy
qaway
mirar
hacer llegar
chayachiy
qaway
mirar
hacer llevar
apachiy
qayachiy
hacer llamar
hacer morir
wañuchiy
qayay
llamar
hacer podrir
ismuchiy
qaywiy
mover el líquido
hacer recordar
yuyachiy
qichuy
quitar
hacer sentar
tiyachiy
qillqay
escribir
herir
kiriy
qimiy
arrimar
hervir
timpuy
qimpiy
remangar
hilar
puchkay
qipiy
cargar a la espalda
hinchar
punkiy
qispichiy
liberar
hospedar
samachiy
qiwiy
torcer
humear
qusñichiy
qumpuy
sahumar
insultar
kamiy
qunquriy
arrodillarse
ir
riy
quñichiy
calentar
irse
ripuy
quñikuy
calentarse
jugar
pukllay
quruy
mutilar
juntarse
huñunakuy
qusñichiy
humear
labrar la madera
llaqllay
quy
dar
lamer
llaqway
rakiy
separar, repartir
lamer el plato
llunkuy
rantikuy
vender
latiguear
waqtay
rantiy
trocar, comprar
lavar (absorv.)
taqsay
ratachiy
encender, prender
lavar (no absorv.)
aywiy
rikchay
despertar
levantar
uqariy
rikuriy
aparecer
levantar la pared
pirqay
rikuy
ver
levantarse
hatariy
rimanakuy
consultarse
liberar
qispichiy
ripuy
irse
llamar
qayay
riqsiy
conocer
llenar
huntay, winay
riy
ir
llevar
apay
rupachiy
encender
llorar
waqay
rupay. rawray
arder, quemar
madurar
puquy
ruray, ruway
hacer
maldecir
ñakay
ruruy
dar fruto
mamar
ñuñuy
saksay
saciarse
mandar, ordenar
kachay
samachiy
hacer descansar
matar
sipiy
samachiy
hospedar
medir
tupuy
samay
descansar
mentir
llullakuy
saminchay
premiar
mezclar
chaqruy
saqmay
dar puñetes
mezclar, amasar
chapuy
saqtay
tumbar
mirar
qaway
saruy
pisar
mirar
qaway
sasachakuy
sufrir
moler
kutay, ñutuy
sasiy
ayunar
morder
kaniy
sayay
pararse
mover
kuyuchiy
sikiy
arrancar
mover el líquido
qaywiy
simpay
trenzar
mutilar
quruy
sipiy
matar
obedecer
uyay
sipuy
arrugar
odiar
chiqniy
siqay
ascender
oír
uyariy
siqay, wichay
subir
oler
muskiy
sirkay
sangrar
ordeñar
chaway
sisay
florecer
orinar
ispay
suquy
chupar
oscurecer
tutayay
susunkay
adormecer
pararse
sayay
sutuy
gotear
parir
wachay
suway
robar
pasar de orilla
chimpay
suyay
esperar
pastar
michiy
suysuy
cernir
patear
haytay
takay
golpear
pedir
mañakuy
takiy
cantar
pedir
mañay
tanqanakuy
empujarse
pegar entre varios
waykay
tanqay
empujar
peinar
ñaqchay
tapuy
preguntar
peinarse
ñaqchakuy
taqllay
aplaudir
pelear
awqanakuy
taqmay
desmoronar
pensar
yuyaymanay
taqsay
lavar (absorv.)
perderse
chinkay
taqtiyay
zapatear
pestañar
chimlliy
taqwiy
rebuscar
pisar
saruy
tariy
encontrar
poder
atiy
tarpuy
sembrar
podrir
ismuy
tasnuy
apagar con agua
poner
churay
taspiy
sacudir
ponerse
churakuy
tikray
voltear
preguntar
tapuy
timpuy
hervir
premiar
saminchay
tinkay
dar papirotes
prender en pecho
tipay
tinkuy, tupay
encontrarse
presionar
ñitiy
tipay
prender en pecho
probar
malliy
tipiy
deshojar el maíz
quebrar
pakiy
tisay
desmenuzar
querer
kuyay
tiyachiy
hacer sentar
quitar
qichuy
tukuy
acabar
rajar, fraccionar
chitqay
tullpuy
teñir
rebuscar
taqwiy
tulluyay
enflaquecer
recibir
chaskiy
tumpay
culpar
recordar
yuyay
tupuy
medir
refregar
qaquy
tuqay
esputar, escupir
regar
qarpay, parquy
tuquy
hacer hueco
regresar a
kutiy
tuqyay
reventar
regresar de
kutimuy
tusuy
bailar
rehacer
kutipay
tutayay
oscurecer
reír
asiy
tuytuy
flotar
remangar
qimpiy
uchkuy
agujerear
remendar
yachapayay
uhuy
toser
remojar
chulluchiy
unayay
retrasarse
remover la tierra
hallmay
unayay
tardar
replicar
kutipakuy
unquy
enfermar
resucitar
kawsariy
upallay
callar
retrasarse
unayay
upayay
volverse sordo
reventar
tuqyay
upyay
beber
revolcar
kuchpay
uqariy
levantar
robar
suway
uqllay
abrazar, empollar
rociar
challay
uraykuy
bajar
rociar con agua 
chaqchuy
urquy
sacar
roer
kutuy
usuy
desperdiciar
romper
llikiy
utqay
apurar
saber
yachay
uyariy
oír
sacar
urquy
uyay
consentir, aceptar
saciarse
saksay
uyay
obedecer
sacudir
taspiy
uyway
criar
sahumar
qumpuy
wachay
parir
salir
lluqsiy
wanay
escarmentar
sangrar
sirkay
wañuchiy
hacer morir
sembrar
tarpuy
waqanayay
sollozar
separar, repartir
rakiy
waqay
llorar
sobrar
puchuy
waqaychay
guardar
sollozar
waqanayay
waqray
cornear
soltar
kachariy
waqtay
latiguear
suavizar
llampuchay
warkuy
colgar
subir
siqay, wichay
watay
amarrar
succionar
chunqay
watukuy
averiguar, visitar
sudar
humpiy
waykay
pegar entre varios
sufrir
sasachakuy
waykuy
atizar el fuego
tapar la olla
kirpay
wichiy, urmay
caer
tardar
unayay
wichqay
cerrar
techar
qatay
wikapay
arrojar
temblar
katkatay
willay
avisar
tener en los brazos
marqay
wiñay
crecer
tener sed 
yakunayay
wirachay
engrasar
teñir
tullpuy
wirayachiy
cebar, engordar
torcer
qiwiy
wirayay
engordar
toser
uhuy
wischuy, qarquy
botar, arrojar
trabajar
llamkay
wituy
amputar
traer
apamuy
yachachiy
enseñar
tragar
millpuy
yachapayay
remendar
trasladar
astay
yachay
saber
trenzar
simpay
yakunayay
tener sed 
trocar, comprar
rantiy
yanapakuy
ayudarse
tropezar
lluchkay, mitkay
yanapay
ayudar
tumbar
saqtay
yanuy, waykuy
cocinar
unir, recoger
huñuy
yapay
aumentar, agregar
urdir
allwiy
yapuy
arar
vaciar, echar
qallay
yawarchay
ensangrentar
vanagloriarse
yupaychakuy 
yaykuy
entrar
vender
rantikuy
yumay
engendrar
venir
hamuy
yupay
contar, contable
ver
rikuy
yupaychakuy 
vanagloriarse
voltear
tikray
yuquy, satiy
hacer acto sexual
volver
kutiy
yuyachiy
hacer recordar
volverse sordo
upayay
yuyay
recordar
zapatear
taqtiyay
yuyaymanay
pensar

No hay comentarios:

Publicar un comentario