Verbos en Quechua
CASTELLANO
|
QUECHUA
|
QUECHUA
|
CASTELLANO
|
abrazar, empollar
|
uqllay
|
achikyay
|
amanecer
|
abrir
|
kichay
|
akuy
|
chacchar coca
|
aburrir
|
amiy
|
allay
|
escarbar
|
acabar
|
tukuy
|
allichakuy
|
arreglarse
|
acercarse
|
asuykuy
|
allichay
|
arreglar
|
adelantar
|
ñawpay
|
alliyachiy, hampiy
|
curar
|
adormecer
|
susunkay
|
allwiy
|
urdir
|
agarrar
|
hapiy
|
amiy
|
aburrir
|
agarrarse
|
kumuy
|
apachiy
|
hacer llevar
|
agujerear
|
uchkuy
|
apamuy
|
traer
|
alcanzar
|
aypay
|
apay
|
llevar
|
alegrarse
|
kusikuy
|
aqtuy
|
arrojar de la boca
|
alumbrar
|
kanchiy
|
arwikuy
|
enroscarse
|
amanecer
|
achikyay
|
asiy
|
reír
|
amarrar
|
watay
|
aspiy
|
aporcar
|
amputar
|
wituy
|
astay
|
trasladar
|
antojarse
|
munapakuy
|
asuykuy
|
acercarse
|
anudar
|
kipuy
|
atiy
|
poder
|
apagar con agua
|
tasnuy
|
awqanakuy
|
pelear
|
aparecer
|
rikuriy
|
aypay
|
alcanzar
|
aplaudir
|
taqllay
|
aysay
|
arrastrar
|
aporcar
|
aspiy
|
aywiy
|
lavar (no absorv.)
|
apretar
|
matiy
|
challay
|
rociar
|
apretar con la mano
|
hapiy
|
chapuy
|
mezclar, amasar
|
apretujarse
|
ñitinakuy
|
chaqchuy
|
rociar con agua
|
apurar
|
utqay
|
chaqruy
|
mezclar
|
arar
|
yapuy
|
chaskiy
|
recibir
|
arder, quemar
|
rupay. rawray
|
chaway
|
ordeñar
|
arrancar
|
sikiy
|
chayachiy
|
hacer llegar
|
arrastrar
|
aysay
|
chillpiy
|
astillar, hacer tiras
|
arrear
|
qatiy
|
chimlliy
|
pestañar
|
arreglar
|
allichay
|
chimpay
|
pasar de orilla
|
arreglarse
|
allichakuy
|
chinkay
|
perderse
|
arrimar
|
qimiy
|
chiqichiy
|
dispersar
|
arrodillarse
|
qunquriy
|
chiqniy
|
odiar
|
arrojar
|
wikapay
|
chirichiy
|
enfriar
|
arrojar de la boca
|
aqtuy
|
chitqay
|
rajar, fraccionar
|
arrugar
|
sipuy
|
chulluchiy
|
remojar
|
asar en brasa
|
kusay
|
chumpikuy
|
fajarse
|
ascender
|
siqay
|
chunqay
|
succionar
|
astillar, hacer tiras
|
chillpiy
|
churakuy
|
ponerse
|
asustarse
|
manchakuy
|
churay
|
poner
|
atajar
|
harkay
|
chutiy
|
desollar
|
atizar el fuego
|
waykuy
|
hachiy
|
estornudar
|
atorarse
|
iqipay
|
hallmay
|
remover la tierra
|
aumentar, agregar
|
yapay
|
hamuy
|
venir
|
aumentar, reproducir
|
miray
|
hapiy
|
agarrar
|
avergonzarse
|
pinqakuy
|
hapiy
|
apretar con la mano
|
averiguar, visitar
|
watukuy
|
harkay
|
atajar
|
avisar
|
willay
|
hatariy
|
levantarse
|
ayudar
|
yanapay
|
haytay
|
patear
|
ayudarse
|
yanapakuy
|
hichay
|
vaciar, echar
|
ayunar
|
sasiy
|
humpiy
|
sudar
|
bailar
|
tusuy
|
huntay, winay
|
llenar
|
bajar
|
uraykuy
|
huñunakuy
|
juntarse
|
barrer
|
pichay
|
huñuy
|
unir, recoger
|
beber
|
upyay
|
iñichiy
|
hacer creer
|
besar
|
muchay
|
iqipay
|
atorarse
|
botar, arrojar
|
wischuy, qarquy
|
ismuchiy
|
hacer podrir
|
buscar
|
maskay
|
ismuy
|
podrir
|
caer
|
wichiy, urmay
|
ispay
|
orinar
|
calentar
|
quñichiy
|
kachariy
|
soltar
|
calentarse
|
quñikuy
|
kachay
|
mandar, ordenar
|
callar
|
upallay
|
kamiy
|
insultar
|
cantar
|
takiy
|
kanchiy
|
alumbrar
|
cargar a la espalda
|
qipiy
|
kaniy
|
morder
|
cebar, engordar
|
wirayachiy
|
katkatay
|
temblar
|
cernir
|
suysuy
|
kawsariy
|
resucitar
|
cerrar
|
wichqay
|
kichay
|
abrir
|
chacchar coca
|
akuy
|
kipuy
|
anudar
|
chupar
|
suquy
|
kiriy
|
herir
|
cocinar
|
yanuy, waykuy
|
kirpay
|
tapar la olla
|
colgar
|
warkuy
|
kuchpay
|
revolcar
|
comer
|
mikuy
|
kuchuy, quruy, rutuy
|
cortar
|
competir
|
llallinakuy, atipanakuy
|
kumuy
|
agarrarse
|
conocer
|
riqsiy
|
kusay
|
asar en brasa
|
consentir, aceptar
|
uyay
|
kusichiy
|
hacer alegrar
|
consultarse
|
rimanakuy
|
kusikuy
|
alegrarse
|
contar, contable
|
yupay
|
kutay, ñutuy
|
moler
|
cornear
|
waqray
|
kutichiy
|
devolver
|
cortar
|
kuchuy, quruy, rutuy
|
kutimuy
|
regresar de
|
crecer
|
wiñay
|
kutipakuy
|
replicar
|
criar
|
uyway
|
kutipay
|
rehacer
|
culpar
|
tumpay
|
kutiy
|
regresar a
|
curar
|
alliyachiy, hampiy
|
kutiy
|
volver
|
dar
|
quy
|
kutuy
|
roer
|
dar de comer
|
mikuchiy
|
kuyay
|
querer
|
dar fruto
|
ruruy
|
kuyuchiy
|
mover
|
dar papirotes
|
tinkay
|
llallinakuy, atipanakuy
|
competir
|
dar puñetes
|
saqmay
|
llamkay
|
trabajar
|
dar vuelta
|
muyuy
|
llampuchay
|
suavizar
|
decir
|
niy
|
llaqllay
|
labrar la madera
|
degollar
|
nakay
|
llaqway
|
lamer
|
delirar
|
muspay
|
llikiy
|
romper
|
desatar
|
paskay
|
lluchkay, mitkay
|
tropezar
|
descansar
|
samay
|
llullakuy
|
mentir
|
desear
|
munay
|
llunkuy
|
lamer el plato
|
desfallecer
|
pisipay
|
lluqsiy
|
salir
|
deshojar el maíz
|
tipiy
|
machay
|
embriagarse
|
desmenuzar
|
tisay
|
malliy
|
probar
|
desmoronar
|
taqmay
|
manchachiy
|
hacer asustar
|
desollar
|
chutiy
|
manchakuy
|
asustarse
|
desperdiciar
|
usuy
|
mañakuy
|
pedir
|
despertar
|
rikchay
|
mañay
|
pedir
|
devolver
|
kutichiy
|
marqay
|
tener en los brazos
|
dispersar
|
chiqichiy
|
maskay
|
buscar
|
dormir
|
puñuy
|
mastay
|
extender
|
embriagarse
|
machay
|
matiy
|
apretar
|
empujar
|
tanqay
|
michiy
|
pastar
|
empujarse
|
tanqanakuy
|
mikuchiy
|
dar de comer
|
encender
|
rupachiy
|
mikuy
|
comer
|
encender, prender
|
ratachiy
|
millpuy
|
tragar
|
encontrar
|
tariy
|
miray
|
aumentar, reproducir
|
encontrarse
|
tinkuy, tupay
|
miskichiy
|
endulzar
|
endulzar
|
miskichiy
|
muchay
|
besar
|
enfermar
|
unquy
|
munapakuy
|
antojarse
|
enflaquecer
|
tulluyay
|
munay
|
desear
|
enfriar
|
chirichiy
|
muskiy
|
oler
|
engendrar
|
yumay
|
muspay
|
delirar
|
engordar
|
wirayay
|
muyuy
|
dar vuelta
|
engrasar
|
wirachay
|
nakay
|
degollar
|
enroscarse
|
arwikuy
|
niy
|
decir
|
ensangrentar
|
yawarchay
|
ñakay
|
maldecir
|
enseñar
|
yachachiy
|
ñaqchakuy
|
peinarse
|
entrar
|
yaykuy
|
ñaqchay
|
peinar
|
envolver
|
pintuy
|
ñawpay
|
adelantar
|
equivocarse
|
pantay
|
ñitinakuy
|
apretujarse
|
escarbar
|
allay
|
ñitiy
|
presionar
|
escarmentar
|
wanay
|
ñuñuy
|
mamar
|
esconder
|
pakay
|
pakakuy
|
esconderse
|
esconderse
|
pakakuy
|
pakay
|
esconder
|
escribir
|
qillqay
|
pakiy
|
quebrar
|
esperar
|
suyay
|
pantay
|
equivocarse
|
esputar, escupir
|
tuqay
|
paskay
|
desatar
|
estornudar
|
hachiy
|
pichay
|
barrer
|
expulsar
|
qarquy
|
pinqakuy
|
avergonzarse
|
extender
|
mastay
|
pintuy
|
envolver
|
fajarse
|
chumpikuy
|
pirqay
|
levantar la pared
|
fatigarse
|
pisipay
|
pisipay
|
desfallecer
|
florecer
|
sisay
|
pisipay
|
fatigarse
|
flotar
|
tuytuy
|
puchkay
|
hilar
|
golpear
|
takay
|
puchuy
|
sobrar
|
gotear
|
sutuy
|
pukllay
|
jugar
|
gritar
|
qapariy
|
punkiy
|
hinchar
|
guardar
|
waqaychay
|
puñuchiy
|
hacer dormir
|
hacer
|
ruray, ruway
|
puñuy
|
dormir
|
hacer acto sexual
|
yuquy, satiy
|
puquy
|
madurar
|
hacer alegrar
|
kusichiy
|
qapariy
|
gritar
|
hacer asustar
|
manchachiy
|
qaquy
|
refregar
|
hacer creer
|
iñichiy
|
qarpay, parquy
|
regar
|
hacer descansar
|
samachiy
|
qarquy
|
expulsar
|
hacer dormir
|
puñuchiy
|
qatay
|
techar
|
hacer hueco
|
tuquy
|
qatiy
|
arrear
|
hacer llamar
|
qayachiy
|
qaway
|
mirar
|
hacer llegar
|
chayachiy
|
qaway
|
mirar
|
hacer llevar
|
apachiy
|
qayachiy
|
hacer llamar
|
hacer morir
|
wañuchiy
|
qayay
|
llamar
|
hacer podrir
|
ismuchiy
|
qaywiy
|
mover el líquido
|
hacer recordar
|
yuyachiy
|
qichuy
|
quitar
|
hacer sentar
|
tiyachiy
|
qillqay
|
escribir
|
herir
|
kiriy
|
qimiy
|
arrimar
|
hervir
|
timpuy
|
qimpiy
|
remangar
|
hilar
|
puchkay
|
qipiy
|
cargar a la espalda
|
hinchar
|
punkiy
|
qispichiy
|
liberar
|
hospedar
|
samachiy
|
qiwiy
|
torcer
|
humear
|
qusñichiy
|
qumpuy
|
sahumar
|
insultar
|
kamiy
|
qunquriy
|
arrodillarse
|
ir
|
riy
|
quñichiy
|
calentar
|
irse
|
ripuy
|
quñikuy
|
calentarse
|
jugar
|
pukllay
|
quruy
|
mutilar
|
juntarse
|
huñunakuy
|
qusñichiy
|
humear
|
labrar la madera
|
llaqllay
|
quy
|
dar
|
lamer
|
llaqway
|
rakiy
|
separar, repartir
|
lamer el plato
|
llunkuy
|
rantikuy
|
vender
|
latiguear
|
waqtay
|
rantiy
|
trocar, comprar
|
lavar (absorv.)
|
taqsay
|
ratachiy
|
encender, prender
|
lavar (no absorv.)
|
aywiy
|
rikchay
|
despertar
|
levantar
|
uqariy
|
rikuriy
|
aparecer
|
levantar la pared
|
pirqay
|
rikuy
|
ver
|
levantarse
|
hatariy
|
rimanakuy
|
consultarse
|
liberar
|
qispichiy
|
ripuy
|
irse
|
llamar
|
qayay
|
riqsiy
|
conocer
|
llenar
|
huntay, winay
|
riy
|
ir
|
llevar
|
apay
|
rupachiy
|
encender
|
llorar
|
waqay
|
rupay. rawray
|
arder, quemar
|
madurar
|
puquy
|
ruray, ruway
|
hacer
|
maldecir
|
ñakay
|
ruruy
|
dar fruto
|
mamar
|
ñuñuy
|
saksay
|
saciarse
|
mandar, ordenar
|
kachay
|
samachiy
|
hacer descansar
|
matar
|
sipiy
|
samachiy
|
hospedar
|
medir
|
tupuy
|
samay
|
descansar
|
mentir
|
llullakuy
|
saminchay
|
premiar
|
mezclar
|
chaqruy
|
saqmay
|
dar puñetes
|
mezclar, amasar
|
chapuy
|
saqtay
|
tumbar
|
mirar
|
qaway
|
saruy
|
pisar
|
mirar
|
qaway
|
sasachakuy
|
sufrir
|
moler
|
kutay, ñutuy
|
sasiy
|
ayunar
|
morder
|
kaniy
|
sayay
|
pararse
|
mover
|
kuyuchiy
|
sikiy
|
arrancar
|
mover el líquido
|
qaywiy
|
simpay
|
trenzar
|
mutilar
|
quruy
|
sipiy
|
matar
|
obedecer
|
uyay
|
sipuy
|
arrugar
|
odiar
|
chiqniy
|
siqay
|
ascender
|
oír
|
uyariy
|
siqay, wichay
|
subir
|
oler
|
muskiy
|
sirkay
|
sangrar
|
ordeñar
|
chaway
|
sisay
|
florecer
|
orinar
|
ispay
|
suquy
|
chupar
|
oscurecer
|
tutayay
|
susunkay
|
adormecer
|
pararse
|
sayay
|
sutuy
|
gotear
|
parir
|
wachay
|
suway
|
robar
|
pasar de orilla
|
chimpay
|
suyay
|
esperar
|
pastar
|
michiy
|
suysuy
|
cernir
|
patear
|
haytay
|
takay
|
golpear
|
pedir
|
mañakuy
|
takiy
|
cantar
|
pedir
|
mañay
|
tanqanakuy
|
empujarse
|
pegar entre varios
|
waykay
|
tanqay
|
empujar
|
peinar
|
ñaqchay
|
tapuy
|
preguntar
|
peinarse
|
ñaqchakuy
|
taqllay
|
aplaudir
|
pelear
|
awqanakuy
|
taqmay
|
desmoronar
|
pensar
|
yuyaymanay
|
taqsay
|
lavar (absorv.)
|
perderse
|
chinkay
|
taqtiyay
|
zapatear
|
pestañar
|
chimlliy
|
taqwiy
|
rebuscar
|
pisar
|
saruy
|
tariy
|
encontrar
|
poder
|
atiy
|
tarpuy
|
sembrar
|
podrir
|
ismuy
|
tasnuy
|
apagar con agua
|
poner
|
churay
|
taspiy
|
sacudir
|
ponerse
|
churakuy
|
tikray
|
voltear
|
preguntar
|
tapuy
|
timpuy
|
hervir
|
premiar
|
saminchay
|
tinkay
|
dar papirotes
|
prender en pecho
|
tipay
|
tinkuy, tupay
|
encontrarse
|
presionar
|
ñitiy
|
tipay
|
prender en pecho
|
probar
|
malliy
|
tipiy
|
deshojar el maíz
|
quebrar
|
pakiy
|
tisay
|
desmenuzar
|
querer
|
kuyay
|
tiyachiy
|
hacer sentar
|
quitar
|
qichuy
|
tukuy
|
acabar
|
rajar, fraccionar
|
chitqay
|
tullpuy
|
teñir
|
rebuscar
|
taqwiy
|
tulluyay
|
enflaquecer
|
recibir
|
chaskiy
|
tumpay
|
culpar
|
recordar
|
yuyay
|
tupuy
|
medir
|
refregar
|
qaquy
|
tuqay
|
esputar, escupir
|
regar
|
qarpay, parquy
|
tuquy
|
hacer hueco
|
regresar a
|
kutiy
|
tuqyay
|
reventar
|
regresar de
|
kutimuy
|
tusuy
|
bailar
|
rehacer
|
kutipay
|
tutayay
|
oscurecer
|
reír
|
asiy
|
tuytuy
|
flotar
|
remangar
|
qimpiy
|
uchkuy
|
agujerear
|
remendar
|
yachapayay
|
uhuy
|
toser
|
remojar
|
chulluchiy
|
unayay
|
retrasarse
|
remover la tierra
|
hallmay
|
unayay
|
tardar
|
replicar
|
kutipakuy
|
unquy
|
enfermar
|
resucitar
|
kawsariy
|
upallay
|
callar
|
retrasarse
|
unayay
|
upayay
|
volverse sordo
|
reventar
|
tuqyay
|
upyay
|
beber
|
revolcar
|
kuchpay
|
uqariy
|
levantar
|
robar
|
suway
|
uqllay
|
abrazar, empollar
|
rociar
|
challay
|
uraykuy
|
bajar
|
rociar con agua
|
chaqchuy
|
urquy
|
sacar
|
roer
|
kutuy
|
usuy
|
desperdiciar
|
romper
|
llikiy
|
utqay
|
apurar
|
saber
|
yachay
|
uyariy
|
oír
|
sacar
|
urquy
|
uyay
|
consentir, aceptar
|
saciarse
|
saksay
|
uyay
|
obedecer
|
sacudir
|
taspiy
|
uyway
|
criar
|
sahumar
|
qumpuy
|
wachay
|
parir
|
salir
|
lluqsiy
|
wanay
|
escarmentar
|
sangrar
|
sirkay
|
wañuchiy
|
hacer morir
|
sembrar
|
tarpuy
|
waqanayay
|
sollozar
|
separar, repartir
|
rakiy
|
waqay
|
llorar
|
sobrar
|
puchuy
|
waqaychay
|
guardar
|
sollozar
|
waqanayay
|
waqray
|
cornear
|
soltar
|
kachariy
|
waqtay
|
latiguear
|
suavizar
|
llampuchay
|
warkuy
|
colgar
|
subir
|
siqay, wichay
|
watay
|
amarrar
|
succionar
|
chunqay
|
watukuy
|
averiguar, visitar
|
sudar
|
humpiy
|
waykay
|
pegar entre varios
|
sufrir
|
sasachakuy
|
waykuy
|
atizar el fuego
|
tapar la olla
|
kirpay
|
wichiy, urmay
|
caer
|
tardar
|
unayay
|
wichqay
|
cerrar
|
techar
|
qatay
|
wikapay
|
arrojar
|
temblar
|
katkatay
|
willay
|
avisar
|
tener en los brazos
|
marqay
|
wiñay
|
crecer
|
tener sed
|
yakunayay
|
wirachay
|
engrasar
|
teñir
|
tullpuy
|
wirayachiy
|
cebar, engordar
|
torcer
|
qiwiy
|
wirayay
|
engordar
|
toser
|
uhuy
|
wischuy, qarquy
|
botar, arrojar
|
trabajar
|
llamkay
|
wituy
|
amputar
|
traer
|
apamuy
|
yachachiy
|
enseñar
|
tragar
|
millpuy
|
yachapayay
|
remendar
|
trasladar
|
astay
|
yachay
|
saber
|
trenzar
|
simpay
|
yakunayay
|
tener sed
|
trocar, comprar
|
rantiy
|
yanapakuy
|
ayudarse
|
tropezar
|
lluchkay, mitkay
|
yanapay
|
ayudar
|
tumbar
|
saqtay
|
yanuy, waykuy
|
cocinar
|
unir, recoger
|
huñuy
|
yapay
|
aumentar, agregar
|
urdir
|
allwiy
|
yapuy
|
arar
|
vaciar, echar
|
qallay
|
yawarchay
|
ensangrentar
|
vanagloriarse
|
yupaychakuy
|
yaykuy
|
entrar
|
vender
|
rantikuy
|
yumay
|
engendrar
|
venir
|
hamuy
|
yupay
|
contar, contable
|
ver
|
rikuy
|
yupaychakuy
|
vanagloriarse
|
voltear
|
tikray
|
yuquy, satiy
|
hacer acto sexual
|
volver
|
kutiy
|
yuyachiy
|
hacer recordar
|
volverse sordo
|
upayay
|
yuyay
|
recordar
|
zapatear
|
taqtiyay
|
yuyaymanay
|
pensar
|
No hay comentarios:
Publicar un comentario